„Energetyczne gminy”

Pięć podkarpackich samorządów pracuje nad efektywnymi systemami zarządzania energią. Rzeszów, Dębica, Mielec, Krosno i  Zagórz pod okiem specjalistów oraz ze wsparciem unijnych i krajowych funduszy, analizują, liczą, badają i sprawdzają, co należy poprawić i jakie rozwiązania przyjąć, aby zużywać mniej energii oraz płacić niższe rachunki za prąd i ciepło.

Wszystko dzięki unijnemu projektowi LIFE: „Podkarpackie – żyj i oddychaj”. Uczestniczy w nim w sumie ok. 60 podkarpackich samorządów, spośród których pięć zostało wybranych do „energetycznego pilotażu”.

- Chcieliśmy, aby powstały różne modele zarządzania energią, dlatego do pilotażu zostały wyznaczone gminy, które mają odmienną specyfikę, dzięki czemu wypracują różnorodne rozwiązania dotyczące gminnej energetyki. W efekcie na zakończenie projektu ma powstać pięć indywidualnych koncepcji zarządzania energią, które będą mogły zostać wdrożone w innych podkarpackich samorządach – mówi Anna Huk, Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego.

- Pilotażowe gminy są na początkowym etapie projektu i skupiają się głównie na zarządzaniu energią w swoich jednostkach, aby obniżyć koszty, ale chcemy, by wypracowały również rozwiązania, które dostarczą tańszej energii mieszkańcom Podkarpacia – mówi Andrzej Kulig, dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska UMWP.

W każdej pilotażowej gminie został powołany zespół ds. zarządzania energią, który ma w ramach projektu dodatkowy budżet na ekspertyzy i analizy np. audyty energetyczne. Zespołom pomagają specjaliści ze Stowarzyszenia im. prof. K. Żmijewskiego oraz Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego.

- Gminy pilotażowe, którymi się opiekujemy, różnią się pod wieloma względami. Przyjęły też nieco inne priorytety w zarządzaniu energią i w działaniach. Mamy więc różne „pozycje wyjściowe” i w oparciu o nie rozwijamy modele zarządzania – mówi Rafał Czaja, prezes Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego, które „opiekuje się gminami.

Zagórz – o krok od spółdzielni energetycznej

Gmina Zagórz największy nacisk kładzie na utworzenie spółdzielni energetycznej. Zespół ds. zarządzania energią, wspólnie z ekspertami ze Stowarzyszenia im. prof. K. Żmijewskiego, wypracował statut spółdzielni oraz inne dokumenty niezbędne do jej utworzenia.

- Jesteśmy właściwie o krok od powołania takiej spółdzielni. Ten pierwszy, formalny, postawiliśmy już w marcu, kiedy Rada Miejska jednogłośnie przyjęła stosowną uchwałę w sprawie utworzenia i przystąpienia Gminy Zagórz do spółdzielni energetycznej – mówi Stanisław Lewicki, doradca LIFE ds. zarządzania energią.

Gmina chce powołać spółdzielnię jeszcze w tym roku. Jej członkami będą: Gmina Zagórz, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, a także Przychodnia Zdrowia - SPZPOZ w Zagórzu. Jej członkowie będą mogli liczyć na szereg ulg i upustów, co obniży koszty, ale najważniejsze jest to, że będą mogli dzielić się energią.

- Teraz, Gmina Zagórz, która ma na wielu swoich budynkach instalacje fotowoltaiczne, produkuje za dużo energii elektrycznej, której nie zużywa w pełni. Po utworzeniu spółdzielni będzie możliwość wykorzystania jej w innych obiektach. Zyskamy na tym wszyscy – zapewnia Sebastian Duszczyński, kierownik Referatu Gospodarki Komunalnej w Gminie Zagórz.

- Procedury wypracowane w Zagórzu mają zachęcić i ułatwić mieszkańcom oraz przedsiębiorcom integrowanie się w ramach takich właśnie spółdzielni energetycznych – dodaje Rafał Czaja, prezes Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego.

Gmina Zagórz wraz z pracami nad powołaniem spółdzielni, przygotowuje również kolejne inwestycje w OZE, stawiając przede wszystkim na fotowoltaikę.

Dębica – MOSiR wyznaczy kierunek?

- Dzięki temu, że Dębica jest gminą pilotażową w LIFE Podkarpackie, mamy pieniądze na to, aby wykonać audyty energetyczne w naszych budynkach. To bardzo duże wsparcie. W ubiegłym roku udało nam się zrobić aż 18, głównie w budynkach oświaty. To nam ułatwia zdobywanie dotacji na ich modernizację – mówi Edyta Krzemyk – doradca LIFE ds. zarządzania energią w Dębicy.

Dębica – pracując nad modelem zarządzania energią - chce przetestować pewne rozwiązania na modernizowanym obiekcie MOSiR-u, który jest jednym z najbardziej energochłonnych miejskich budynków.

- Jesteśmy w trakcie inwestycji, która zakłada montaż dużej instalacji fotowoltaicznej na dachu MOSiR-u, magazynów energii elektrycznej, pomp ciepła wykorzystujących ciepłe powietrze z niecki pod basenami. Planujemy również montaż gazowego urządzenia  kogeneracyjnego oraz kilku wodnych magazynów energii – mówi Wiesław Stanaszek, miejski energetyk, dodając – Te wszystkie urządzenia będą zintegrowane i zarządzane poprzez specjalny system. A zebrane doświadczenia przeniesiemy na większą skalę, czyli na całe miasto.

Jak podkreśla Wiesław Stanaszek, Dębica dzięki udziałowi w projekcie LIFE zyskała nie tylko dodatkowe fundusze na różne działania, ale także możliwość współpracy z innymi samorządami oraz pomoc ekspertów:

- Dzielimy się doświadczeniami, wymieniamy opinie, czasami spieramy, ale zawsze konstruktywnie. Zarzadzanie energią nie jest łatwe i wymaga ogromnej zespołowej pracy – podsumowuje Wiesław Stanaszek.

Rzeszowie analiza faktur, OZE i audyty

Oddział ds. energetyki w Urzędzie Miasta Rzeszowa powstał zanim jeszcze stolica regionu przystąpiła do projektu LIFE Podkarpackie. Udział w projekcie pozwolił utworzyć trzy nowe  stanowiska pracy. W sumie zespół liczy siedem osób i na co dzień zajmuje się m.in. planowaniem oraz podejmowaniem działań mających na celu optymalizację zużycia energii w obiektach miejskich, np. w oparciu o analizę faktur za energię elektryczną i pozostałe media, w czym pomaga specjalna aplikacja.

- W fakturach za energię kryje się ogromna wiedza, często niezrozumiała dla laika. My, specjaliści w tej branży potrafimy odczytać i przełożyć ją na konkretne działania przynoszące oszczędności. Jednak przy ponad tysiącu liczników i równie wielu fakturach, bez wsparcia informatycznego byłoby to niemożliwe - mówi Andrzej Bołdak, kierownik Oddziału ds. Energetyki w Urzędzie Miasta Rzeszowa.

System automatycznie pobiera faktury od wystawców, analizuje zużycie mediów i wysokość opłat, ostrzega w przypadku nagłego wzrostu zużycia prądu lub kosztów w danej jednostce. Umożliwia także generowanie innych szczegółowych raportów.

Dzięki tej aplikacji wiemy, gdzie warto zainwestować, np.  w urządzenia do kompensacji mocy biernej. Takie instalacje pojawiły się już w dziewięciu szkołach, które generowały najwyższe opłaty z tego tytułu. Szacujemy, że przyniesie to oszczędności rzędu 250 tys. złotych rocznie – tłumaczy miejski energetyk, Andrzej Bołdak.

Rzeszów inwestuje również w odnawialne źródła energii. Instalacje fotowoltaiczne działają już na 80 z ok. 150 miejskich budynków, osiągając łączną moc 1,54 MWp.

- Posiadamy instalacje fotowoltaiczne na szkołach, przedszkolach, żłobkach. Te placówki pokrywają już 30% swojego zapotrzebowania na energię właśnie z własnych źródeł.
W planach mamy także instalację paneli na budynkach administracyjnych miasta – mówi Andrzej Bołdak, zapewniając: – Cieszymy się z udziału w projekcie LIFE Podkarpackie, gdyż daje nam to konkretne wsparcie na działania z zakresu zarządzania energią.

W ramach funduszy unijnych z LIFE Podkarpackie, Rzeszów planuje przeprowadzenie audytów energetycznych obiektów miejskich jako przygotowanie do ich termomodernizacji. Na początek prace obejmą pięć szkół, a przetarg na realizację tego działania zostanie wkrótce rozstrzygnięty.

Mielec – szkolenia dla zarządców miejskich budynków

Mielecki doradca ds. zarządzania energią, zgodnie z założeniami projektu LIFE, rozpoczął swoją pracę od ustalenia, w jakim stanie technicznym są miejskie budynki i w jakie systemy są wyposażone:

- Mam opracowany szczegółowy formularz, taką „checklistę”, w oparciu o którą, punkt po punkcie sprawdzam poszczególne elementy z zakresu energii elektrycznej, ogrzewania, konstrukcji budynku czy wentylacji. Na tej podstawie tworzę raporty podsumowujące, które są omawiane z administratorami budynków – mówi Paweł Rogala, doradca LIFE ds. zarządzania energią w Mielcu.

Doradca wykonał przeglądy w kilkunastu miejskich budynkach. W pierwszej kolejności pod lupę wziął szkoły i przedszkola. W sumie miasto ma ponad 40 budynków. Wszystkie zostaną poddane takiej analizie.

Na razie mielecki doradca LIFE analizę zużycia energii prowadzi na podstawie specjalnego arkusza weryfikacyjnego, ale w przyszłości zastąpi go aplikacja SEMS. Pracuje nad nią Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego w porozumieniu ze Stowarzyszeniem im. prof. Żmijewskiego. Aplikacja jest tworzona w oparciu o potrzeby zgłaszane przez pilotażowe gminy. 

- Aplikacja SEMS pozwoli na monitoring zapotrzebowania, zużycia oraz produkcji energii w lokalnych samorządach, co umożliwi lepsze zarządzanie zasobami i zwiększenie efektywności energetycznej. W drugim etapie prac planowane jest rozszerzenie funkcjonalności aplikacji, wyjście poza zarządzanie energią w zasobach gminnych i objęcie nią mieszkańców, przedsiębiorców, lokalne organizacje, społeczności energetyczne, itp. - wyjaśnia Ewelina Biszczak-Dul, koordynator LIFE w RARR. 

Krosno od lat optymalizuje zarządzanie energią

- Krosno, przystępując do projektu LIFE Podkarpackie, zyskało kolejne wsparcie finansowe oraz merytoryczne dla działań w zakresie zarzadzania energią. Od 2021 roku działa Krośnieński Klaster Energii, który właśnie otrzymał wsparcie z KPO. Sięgamy po różne fundusze i uczestniczymy w różnych projektach, bo efektywność i niezależność energetyczna to dziś temat niezwykle ważny dla samorządów – mówi Kamil Wróblewski, doradca LIFE ds. zarządzania energią w Krośnie.

W ramach unijnego projektu LIFE, miasto mogło zatrudnić dwóch pracowników – doradców: ds. powietrza oraz zarządzania energią.

- Te dodatkowe stanowiska pracy pozwoliły nam na pełną skalę zająć się sprawami związanymi z zarządzaniem energią oraz optymalizacją kosztów w tym zakresie. Projekt LIFE doskonale wpisał się w priorytety miasta, cieszymy się, że przystąpiliśmy do niego. Staramy się jak najlepiej wykorzystać możliwości, jakie daje – zapewnia Kamil Wróblewski.

W ramach projektu LIFE w Krośnie trwa analiza stanu miejskich budynków i przyjętych w nich rozwiązań technicznych. Na jej podstawie wytypowane zostaną pierwsze budynki, w których będą wykonane audyty energetyczne.

- Mając już taki dokument będziemy mogli zaplanować termomodernizację oraz instalację OZE, np. fotowoltaikę z magazynami energii – dodaje Kamil Wróblewski.

Krośnieński doradca LIFE ds. zarządzania energią reprezentuje również urząd w grupie zakupowej, gdzie nadzoruje i koordynuje kwestie związane z zakupem energii elektrycznej i gazu dla miasta. Prowadzi doradztwo dla wszystkich jednostek krośnieńskiego samorządu w zakresie optymalizowania kosztów zużycia mediów oraz zawierania umów w tym zakresie.