Ruiny Klasztoru O.O. Karmelitów Bosych pochodzące z XVIII

Ruiny Klasztoru O.O. Karmelitów Bosych pochodzące z XVIII w. Ruiny usytuowane są na malowniczym wzgórzu, z trzech stron otoczonym wodami rzeki Osławy. Budowę klasztoru zakończono przed 1730 r. Jest to zespół barokowy o charakterze obronnym, wzniesiony z miejscowego piaskowca. Fundatorem klasztoru był Jan Franciszek Stadnicki. Do ruin prowadzi brama w murach obronnych, zaopatrzona w otwory strzelnicze, skierowana na jedyną drogę wiodącą niegdyś bezpośrednio do klasztoru. Obecnie do ruin można dojść ul. Klasztorną lub ul. Rzeczną W obrębie murów znajdował się kościół, klasztor, dwie baszty, piętrowa kordegarda, budynki gospodarcze. W 1772 roku wybuchł pożar, który wyrządził znaczne szkody w zabudowaniach, klasztor odbudowano aczkolwiek nigdy nie odzyskał swej dawnej świetności. Kolejny pożar w 1822 r. zniszczył całkowicie wiązanie dachowe klasztoru, a po 7 latach nastąpiła likwidacja klasztoru, część wyposażenia świątyni trafiła do kościoła parafialnego w Zagórzu, gdzie znajduje się do dziś. O niszczejące z roku na rok ruiny klasztoru O.O Karmelitów zatroszczyły się władze samorządowe Gminy Zagórz i tak oto w 2000 r. zespół klasztorny przeszedł na własność gminy.

Lepsze czasy dla karmelu nastały dopiero od 2011 r. kiedy to na nowo rozpoczęto realizację prace konserwatorskich, co sprawia, że ruiny stopniowo odzyskują dawny blask.

Rok 2011: Konserwacja i zabezpieczenie murów bramy głównej, a także odcinka muru obronnego po obu stronach bramy. 

Rok 2012: Pracami konserwatorsko-zabezpieczającymi objęto elewację frontową foresterium, mury budynków bramnych i kordegardy, oraz odcinek muru obronnego.  

Lata 2012-2013: Budowa wieży widokowej w Zagórzu – promocja obszarów Natura 2000. Rewitalizacja ogrodu klauzurowego Zespołu Klasztornego Karmelitów Bosych w Zagórzu.

W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007 – 2013, którego jednym z priorytetów jest  promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) dokonano renowacji ruin klasztoru oraz wybudowano wieżę widokową. W ramach projektu zakupiona została luneta widokowa, która obecnie znajduje się na szczycie wieży. Umożliwia ona mieszkańcom i turystom dokładniejsze zapoznanie się z otaczającym terenem. Ponadto zagospodarowano teren wokół klasztoru poprzez wykonanie ogrodu klauzurowego oraz ciągów pieszych. W zakresie inwestycji podjętych w ramach realizacji projektu opracowano koncept budowlany i wykonawczy wieży widokowej, przygotowano teren budowy, wykonano schody wejściowe na taras oraz taras widokowy, a także zakupiono wyposażenie wieży. Ukończone zostały prace instalacyjne i wykończeniowe, ponadto zabezpieczono mury wokół terenu objętego działaniami.

Celem podniesienia walorów poznawczych obiektu oraz obszaru Natura 2000 wykonano ekspozycję historyczno – krajoznawczo – archeologiczną z wykorzystaniem technik odpornych na warunki atmosferyczne, przybliżającą zwiedzającym walory krajoznawczo – przyrodnicze obszaru Natura 2000, historię klasztoru, styl życia mnichów zakonu Karmelitów Bosych oraz przeznaczenie i pierwotny wygląd elementów kompleksu. Ogród klauzurowy  został urządzony na wzór ogrodów tego typu z danej epoki.

Rok 2013: Prace konserwatorskie zrealizowano przy elewacji północnej kościoła (fasadzie).

Wykonane prace pozwoliły na likwidację zagrożenia dla bezpieczeństwa turystów i wiernych, którzy licznie i często gromadzą się przed wejściem do kościoła podziwiając jego wnętrze oraz czytając pamiątkowe tablice. Obluzowane kamienie, cegły czy fragmenty tynku stanowiły poważne zagrożenie dla wyżej określonych osób.

Rok 2014: Zrealizowano I etap prac konserwatorsko-zabezpieczających przy elewacji wschodniej kościoła.  Trwale zabezpieczono transept w obrębie elewacji wschodniej kościoła, w tym odcinek elewacji wschodniej pomiędzy transeptem, a fasadą. Dodatkowo odgruzowano i uporządkowano teren dziedzińca wschodniego. Ściany kościoła na wskazanym powyżej odcinku nie były objęte pracami remontowymi od czasu wybuchu pożaru w 1822 roku. Obluzowane kamienie, cegły czy fragmenty tynku stanowiły poważne zagrożenie dla zwiedzających obiekt.

Rok 2015: Zrealizowano II etap prac konserwatorsko-zabezpieczających przy elewacji wschodniej kościoła. Ponadto odgruzowano i zabezpieczono mury budynku furty klasztornej.

W efekcie tych prac udostępniono zwiedzającym kolejne pomieszczenia klasztorne znajdujące się przy głównej trasie prowadzącej do wieży widokowej.

W 2015 roku zagórski samorząd pozyskał na prace konserwatorskie na Marymoncie kwotę 290 000 zł. Całkowita wartość wszystkich zaplanowanych robót opiewała na około 300 tys. zł. Dzieło trwałego zabezpieczania klasztornych ruin kwotą 150 000 zł wsparł Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Kolejne 100 000 zł na ten sam cel wyasygnowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego a 40 000 zł przekazał Podkarpacki Urząd Marszałkowski.
Za pozyskane środki trwale zabezpieczona została elewacja wschodnia kościoła oraz pozostałości murów budynku furty klasztornej znajdującej się tuż przy wejściu na wieżę widokową. W wyniku anonsowanych tu działań wydatnie został powiększony obszar strefy bezpiecznego zwiedzania ruin, a budynek furty stał się kolejnym ciekawym obiektem ukazującym życie i losy zagórskich karmelitów.

Rok 2016: „Konserwacja korony murów i ścian wewnętrznych kościoła. Trwałym zabezpieczeniem objęto powierzchnię 360 m2 przy prezbiterium i wieży widokowej.

Miejsca objęte pracami nie były remontowane przez okres niespełna 200 lat.

Wysoka jakość wszystkich wykonanych prac przy zachowaniu autentyczności wyglądu budowli, została potwierdzona w protokołach z kontroli prac sporządzonych przez przedstawicieli Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Krośnie.

Łączna wartość prac konserwatorskich zrealizowanych na zagórskim Karmelu w ciągu minionych 5 lat zamknęła się kwotą blisko 2,7 mln zł z czego wkład własny Gminy Zagórz wyniósł ponad 500 tys. zł.

Rok 2017: 

W 2017 roku gmina Zagórz uzyskała dofinansowanie z Unii Europejskiej na projekt pn. „Kompleksowa ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie MOF Sanok – Lesko – adaptacja ruin Zespołu Klasztornego Karmelitów Bosych na centrum kultury w Zagórzu” polegający na adaptacji zabytkowych ruin budynku Foresterium na Centrum Kultury. Koszt całego projektu to 8 565 798,84 zł z czego 4 803 076,57 zł stanowi dofinansowanie z RPO WP, 361 643,41 zł – dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 386 600,00 zł dofinansowania z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych oraz 100 000,00 zł dofinansowania od Wojewódzkiego Podkarpackiego Konserwatora Zabytków.
Przedmiotem projektu była przebudowa, nadbudowa i rozbudowa oraz wyposażenie pomieszczeń (informacji dla zwiedzających, wystawowych, artystycznych, socjalnych i innych) foresterium w ruinach dawnego Klasztoru Karmelitów Bosych w Zagórzu wraz ze zmianą sposobu użytkowania oraz nadbudowa cembrowiny istniejącej zabytkowej studni wraz z wykonaniem jej zadaszenia, na cele kulturalne, edukacyjne i społeczne oraz wynikające z założeń dotyczących ochrony obiektów dziedzictwa o istotnym znaczeniu dla kultury narodowej. 

W wyniku realizacji projektu budynek foresterium został zabezpieczony przed bezpośrednim działaniem niesprzyjających warunków atmosferycznych zyskując nową jakość funkcjonalną adekwatną do stale rosnącego poziomu zainteresowania odwiedzających. Co ważne w związku z realizacją projektu poprawie uległ poziom bezpieczeństwa osób odwiedzających zagórski Marymont, których liczba w ostatnim czasie szacowana jest na poziomie około 50 000 osób rocznie. Dzięki zaplanowanym rozwiązaniom architektonicznym budynek foresterium jest dostępny dla osób niepełnosprawnych. W opisywanym tu obiekcie została zaaranżowana cela zakonnika. Utworzono pomieszczenia do promocji lokalnej twórczości, punkt informacji turystycznej, restaurację wraz zapleczem gastronomicznym, salę wirtualnej rzeczywistości, salę projekcyjno-filmową, salę ekspozycyjno-konferencyjną, pracownie artystyczne, pomieszczenia socjalne wraz zapleczem sanitarnym, zaplecze magazynowe oraz toalety.

W latach 2018-2019 miała miejsce konserwacja wozowni i murów obronnych na łączną kwotę 541 000 zł., w 2020 r. przeprowadzono konserwację strony zachodniej kościoła – 281 000 zł.

W 2021 r. zabezpieczono wieżę zachodniej części kościoła na kwotę 249 000 zł.

Z myślą o projekcie budowy Centrum Kultury Foresterium Gmina Zagórz zrealizowała również mikroprojekty: „Polsko-Słowackie podróże w czasie” – wartość projektu 138 245 zł, „Nowoczesne oblicze kultury pogranicza” – wartość projektu 162 128 zł., oraz mikroprojekt : „Cyfrowe oko” – Innowacyjne spojrzenie na kulturę pogranicza” – wartość projektu 219 000 zł.

Miniona i obecna kadencja zagórskiego samorządu to w powszechnej opinii bardzo dobry czas dla XVIII – wiecznego Zespołu Klasztornego Karmelitów Bosych w Zagórzu. Ta największa i najciekawsza atrakcja turystyczna Gminy Zagórz systematycznie pięknieje przyciągając coraz liczniejsze rzesze turystów.
Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do odwiedzenia tego wyjątkowego miejsca. 

PLAN ZWIEDZANIA